Column: Observeren kun je leren. Of toch niet?
Column door Eline ten Pas
Alle observatieskills die je in de loop der tijd leert. Binnen je bachelor of master PMT, je werk, op het terras. Observeren op LECS (Lichamelijk Emotioneel Cognitief Sociaal), bewegingsanamneses, de observatie lijst van Claudia Emck. Alles voor even de prullenbak in na onderstaande ervaring:
4 januari 2023. Mijn vriend en ik reden naar Polen om meer dan €2000 aan hulpgoederen af te leveren en om gevluchte medemensen uit Oekraïne mee te nemen naar een veilig onderkomen in Nederland.
Eenmaal onderweg, voorbij Hannover, richting Heerenveen… De vluchtelingen spreken vrijwel geen enkel woord Engels. Een totale taalbarrière overheerst. Ze gebaarden ons om acuut te stoppen met rijden. Midden op de snelweg, de bus zetten we stil op de vluchtstrook met alarmlichten aan. Het bleek te gaan om een epileptische aanval.
En dát was het moment waarop ik besefte, al het geleerde rondom observaties, het betekenis geven aan wat je ziet… ik kon er even weinig mee. Want als je al je huis uit gevlucht bent, familieleden hebt zien sterven, er familie aan het front staan te vechten én raketten rondom je neer hebt zien dalen… Is dit dan een trauma op trauma waarbij de paniek toeslaat? Is het een ‘relatief’ minder spannende gebeurtenis? De man is tenslotte nog in leven, er zijn geen raketten die rondom hen neerkomen en ze zitten warm in een bus.
Al deze speculaties gingen door mijn hoofd terwijl we stilstonden op de Duitse vluchtstrook. Ik bleef observeren en gissen naarhoe de mensen eraan toe waren. Waren ze geschrokken, nuchter, bezorgd, rustig, bang of verdrietig? Ik keek naar gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en luisterde naar stemvolume. Verstaan wat ze zeiden kon ik niet, vragen hoe het met ze gaat kon ik niet.
Error rondom m’n hulpverlenerssyndroom. Ik kon geen verbale toenadering zoeken, ik kon niet vragen of ik ergens bij kon helpen, ik kon geen geruststellende woorden vertellen, ik kon niet volledig vertrouwen op hetgeen ik dacht te observeren. De taalbarrière blokkeerde me.
En juist dát heeft me zoveel waardevols gegeven. Woorden waren niet nodig. We hadden een voelbare band opgebouwd. Bij het afscheid knuffelden we elkaar, vouwden onze hadden samen terwijl we onze hoofden naar beneden bogen. De kracht van non-verbale taal. De observatieskills weer uit de prullenbak, nu overspoeld met lichaamstaal en emoties (LEcs). Dat wat zo lastig in de schatten was, werd nu opeens zo voelbaar.
Het heeft me geleerd dat helpen niet per definitie praten over wat iemand dwars zit is, wat er in zijn hoofd omgaat of over wat hij heeft meegemaakt. Praten gaat over nabijheid, betrokkenheid, dankbaarheid non-verbaal voelbaar maken. Aanwezig zijn.
Zoveel gekregen, gegeven, geleerd. Dankbaar.