Praktijkverhaal: Bewegen werkt bij depressie, en bij vele andere psychische klachten

Praktijkverhaal van PMT’er Jaap Scheltens van PsyQ.

Samen met een vakcollega en een psychiatrisch verpleegkundige begeleid ik de activerende groep. Deze groep is ooit gestart bij PsyQ-depressie. Door het transdiagnostische perspectief heeft het gaandeweg een vaste plek veroverd binnen heel PsyQ. Want vele cliënten met uiteenlopende psychische klachten hebben vaak hulpvragen op dezelfde thema’s: een laag zelfbeeld, geen daginvulling, veel piekeren, slapeloosheid, een matige conditie of moeite in het aangaan van contacten.

Bewegingsactivering heeft een positieve invloed op veel gebieden. Het lichaam, de stemming, gedachten, en sociale ervaringen komen aan bod in de groep. Naast de te verwachten conditieverbetering zijn de succeservaringen heel belangrijk: “Goh, ik wist niet dat ik dit kon”. Ook doen ze nieuwe sociale ervaringen op doordat ze samen bewegen. Dit helpt bij het doorbreken van, vermeende, sociale incompetentie.

“Zodra het zelfbeeld en het energieniveau toeneemt, zien wij ook de zin en motivatie groter worden. Zo gaat de bal verder rollen.”

Bij vele cliënten zien wij stemmingsverbetering en ruimte ontstaan voor positieve gevoelens. Voor en na de activiteiten meten we de stemming bij alle deelnemers. De resultaten maken we visueel en dat motiveert. Zodra het zelfbeeld en het energieniveau toeneemt, zien wij ook de zin en motivatie groter worden. Zo gaat de bal verder rollen.

Het is een open groep van 12 weken voor vier ochtenden. De groep heeft een bewegingsonderdeel en een planningsonderdeel. Onze attitude is stimulerend en enthousiasmerend, maar ook direct. Bijvoorbeeld bij afwezigheid focussen we vooral op hoe je de volgende er wel kan zijn. De groepscohesie is dan een goede motivator.

De doorloop van deelnemers is helpend voor iedereen. Startende deelnemers zien de vooruitgang en krijgen begrip en tools. “Oh ja, die eerste week was een ramp. Ik weet er alles van”. Of: “Ik had mijn sporttas al ’s avonds klaargelegd, en de wekker verder van mijn bed gezet”. Groepsleden die al langer deelnemen zien op hun beurt de progressie die ze geboekt hebben. De laatste maand wordt er een dag afgebouwd. Zo ervaren ze ook zonder de groep weer verder te kunnen.

Het beweegonderdeel is heel divers en interactief. In onze grote en goed uitgeruste sportzaal doen we bestaande en zelfverzonnen (bal)spellen, klimmen, trampolinespringen, fitnessen en bewegen op muziek. Een stadswandeling hoort er ook bij. Wandelen kan immers altijd, ook thuis. Afhankelijk van ieders vermogen en fase in de groep stimuleren we een actieve inbreng. Zowel in het neerzetten als het bedenken van de activiteiten.

We proberen een groepssfeer te creëren die activerend, ondersteunend, stimulerend, respectvol en plezierig is. Soms wordt er ook gestuurd op kunnen incasseren, doorzetten of frustraties verdragen. Het leven is immers niet altijd leuk. Uiteraard zijn dit korte tussendoortjes. De motivatie moet wel hoog blijven en de draagkracht is meestal nog beperkt.

“Ik ben dol op deze groep, het is mijn troetelkindje.”

Het planningsonderdeel leidt ertoe dat de grip op het leven weer herpakt kan worden. In de groep plannen we ieders plezierige en noodzakelijke activiteiten. Wij sturen erop aan dat alles realistisch en haalbaar blijft. Iedereen levert zijn weekplanning digitaal aan. Via een beeldscherm bespreken de groepsleden de planningen en geven ze feedback. Het leuke van werken met een beeldscherm is dat positief bewijsmateriaal (bijvoorbeeld een foto van een schoon aanrecht) digitaal geshowd kan worden.

Al jaren zie ik de grote meerwaarde van sporten in groepsverband. Natuurlijk voor cliënten met stemmingsklachten, waar steeds meer wetenschappelijk bewijs voor bestaat. Maar ook voor cliënten met allerhande andere klachten en stoornissen. Velen daarvan krijgen door de activeringsgroep meer grip op hun leven en ervaren verbeteringen op het gebied van fysieke conditie, zelfbeeld, motivatie, slaap en sociale vaardigheden. Dat heeft dan weer een positief effect op hun andere behandelingen en op hun kwaliteit van leven.

Ik ben dol op deze groep, het is mijn troetelkindje. Heel soms zijn er frustrerende en demoraliserende momenten. Dan is het erg fijn om de last te kunnen delen met collega’s, even sparren en ventileren. Voor mij is het een voorrecht dat ik mijn eigen bewegingsplezier mag delen met mijn cliënten. Maar bovenal word ik erg blij als ik zie hoeveel de meesten ervan opknappen.

Over Jaap Scheltens

• PMT’er bij PsyQ in de stad Groningen. PsyQ biedt hier specialistische ambulante psychiatrische zorg van Lentis.
• Jaap heeft eerst de ALO gedaan en daarna de VO/PMT-opleiding.
• “Het onderzoek naar de implementatie van sport in (depressie)behandeling juich ik van harte toe.”